BİST

PAY PİYASASI ( BİST )

PAY PİYASASI
Borsa İstanbul Pay Piyasası’nda farklı sektörlerden şirketlerin payları, yeni pay alma hakları, borsa yatırım fonları, varantlar ve sertifikalar işlem görmektedir. AHL Yatırım Menkul Değerler bünyesinde hesap açan bireysel ve kurumsal yatırımcılar, Pay Piyasası’nda elektronik alım satım sistemi aracılığı ile fiyat ve zaman önceliği kuralı baz alınarak Sürekli İşlem, Piyasa Yapıcılı Sürekli İşlem ve Tek Fiyat yöntemleriyle otomatik olarak işlemlerini gerçekleştirebilmektedir. Bunun yanı sıra, AHL Yatırım Menkul Değerler tecrübeli kadrosundan destek alarak, rekabetçi komisyon oranı ve detaylı piyasa analizleri ile Borsa İstanbul (BİST) işlemlerinizi güvenle gerçekleştirebilir, yatırımlarınıza yön verebilirsiniz. Ayrıca, hesabınızdan varant, kredili işlem, açığa satış işlemi ve ödünç işlemleri gerçekleştirebilirsiniz.

PAZARLAR
Pay Piyasasında işlemler aşağıdaki pazarlarda gerçekleştirilmektedir:

PAZAR	TANIM	SEMBOL
YILDIZ PAZAR	Halka açık piyasa değeri 100 M TL’nin üstünde olan şirketler yada BIST100 kapsamındaki şirketlerin Borsa İstanbul bünyesinde işlem görebileceği pazardır.	Z
ANA PAZAR	Halka açık piyasa değeri 25 milyon TL’nin üzerinde ve 100 M TL’nin altında olan şirketlerin Borsa İstanbul bünyesinde işlem görebileceği pazardır. 25 M TL kriteri ilk defa halka arz edilen şirketler için geçerlidir ve mevcut şirketler arasında halka açık değeri 25 M TL’nin altında olup Ana Pazarda işlem gören şirket olabilir.	N
GELİŞEN İŞLETMELER PAZARI	Gelişme ve büyüme potansiyeline sahip, halka açık piyasa değeri 25 M TL’nin altında olan şirketlerin Borsa İstanbul bünyesinde işlem görebileceği pazardır. GİP’te 2 yıl süreyle işlem gören şirketler Yıldız ve Ana Pazara geçiş başvurusu yapabilirler.	G
YAKIN İZLEME PAZARI	Belirli gelişmelerin oluşması halinde Yıldız Pazar, Ana Pazar, Gelişen İşletmeler Pazarı ve Kolektif Yatırım Ürünleri ve Yapılandırılmış Ürünler Pazarı’ndan çıkarılan şirketlerin paylarının Borsa İstanbul bünyesinde işlem görebileceği pazardır.	W
KOLEKTİF YATIRIM ÜRÜNLERİ VE YAPILANDIRILMIŞ ÜRÜNLER PAZARI	Menkul kıymet yatırım ortaklıkları, gayrimenkul yatırım ortaklıkları ve girişim sermayesi yatırım ortaklıkları payları ile borsa yatırım fonları katılma belgeleri, aracı kuruluş varantları ve sertifikalar kot içi pazar niteliğindeki Kurumsal Ürünler Pazarı'nda işlem görmektedir.	K
NİTELİKLİ YATIRIMCI İŞLEM PAZARI	Halka arz olmadan sadece nitelikli yatırımcılara ihraç yapan şirketlerin paylarının sadece nitelikli yatırımcılar arasında işlem görebileceği pazardır.	Q
PİYASA ÖNCESİ İŞLEM PLATFORMU	Halka açık statüde olup, payları Borsada işlem görmeyen şirketlerden, SPK tarafından bu Platformda işlem görmesine karar verilenlerin payları Piyasa öncesi işlem platformunda işlem görecektir (eski uygulamadaki Serbest işlem platformu).	S

Birincil Piyasa

Pay ihraç eden şirketler (fon talep edenler) ile tasarruf sahiplerinin (fon arzedenler) doğrudan karşılaştıkları piyasadır. Pay Piyasası Sistemi aracılığıyla Borsada halka arz edilecek payların birincil piyasa işlemleri saat 10:30-13:00 arasında yapılmaktadır.

Toptan Satış İşlemleri 

Toptan Satış İşlemleri, önceden alıcıları belirli olan veya olmayan, belirli bir miktarın üzerindeki pay işlemlerinin Borsa’da güven ve şeffaflık ortamında, organize bir piyasada gerçekleştirilmesini sağlamaktadır.

Yeni Pay Alma Hakları İşlemleri

Payları Borsada işlem gören şirketlerin nakdi sermaye artışı yapmak üzere belirledikleri yeni pay alma hakkı kullanma süresi içinde, söz konusu payların üzerinde bulunan yeni pay alma haklarının alınıp satılması için, Borsaca belirlenecek süre içinde "R" özellik koduyla yeni pay alma hakları sıraları işleme açılır. Rüçhan hakkı kuponları, Pay Piyasasında geçerli olan kurallarla işlem görür.

İŞLEM SAATLERİ



Detaylı işlem saatleri için tıklayınız. 
http://www.borsaistanbul.com/urunler-ve-piyasalar/piyasalar/pay-piyasasi/islem-saatleri


EMİR TİPLERİ
Normal Emirler

Limit Fiyatlı Emirler (Limit Order) Fiyat ve miktarın girildiği emirlerdir. Girildiği anda kısmen veya tamamen işlem olmazsa, gerçekleşmeyen kısım fiyat ve zaman öncelik sıralamasına uygun olarak payın bekleyen (pasif) emirleri arasına yazılır.

Piyasa Emirleri (Market Order) Fiyat olmaksızın sadece miktar belirtilerek girilen emirlerdir. Karşı taraftaki en iyi fiyatlı emirlerle eşleşerek işleme dönüşürler. Karşı tarafta eşleşecek hiçbir emir yoksa otomatik olarak iptal edilirler. Tek fiyat yönteminde emir toplama aşamasında girilen piyasa emirleri, eşleştirme başlayana kadar emir defterinde bekletilir, eşleştirme başladığında ise işleme dönüşür. İşleme dönüşmeyen piyasa emirleri seansın sürekli işlem bölümüne aktarılmaz, iptal edilir. Maksimum 3.000.000 TL sınırına tabidir. Bu tutar en son işlem fiyatı üzerinden hesaplanır. Son işlem fiyatı yoksa bir önceki kapanış fiyatına bakılır. Her ikisinin de olmadığı durumda manuel olarak Borsa tarafından girilen bir fiyat varsa ona bakılır yoksa işlem olana kadar sistem tarafından piyasa emri girilmesine izin verilmez.

Piyasadan Limite Emirler (Market to Limit Order) Piyasa emirleri gibi fiyatsız olarak girilen emirlerdir. Karşı taraftaki sadece en iyi fiyat kademesinde bekleyen emirlerle eşleşerek işleme dönüşürler. Ancak işleme dönüşmeyen kısım, gerçekleştiği son işlem fiyatını alarak limit fiyatlı emre dönüşür ve emir defterinde pasif olarak yazılır (ancak KİE olarak girilirse pasife yazılmaz). Maksimum 3.000.000 TL sınırına tabidir. Bu tutar piyasa emirlerinde olduğu gibi belirlenir.

Dengeleyici Emirler (Imbalance Orders) Açılış ve kapanış seansları da dahil olmak üzere tek fiyat yöntemi uygulanan tüm seans bölümlerinde, fiyat belirleme sürecinde hesaba katılmayan ancak belirlenen eşleşme fiyatı seviyesinde karşılanmadan kalan emirler ile işlem yapmak üzere girilen emirlerdir. Eşleşmeden kalan dengeleyici emirler iptal edilirler.

Özel İşlem Bildirimi (Trade Reporting)
Borsa üyeleri, Pay Piyasasında işlem gören ve Borsa tarafından belirlenen sermaye piyasası araçlarında, belirlenen fiyat ve tutar (miktar da tanımlanabilir) sınırları dahilinde, aynı veya farklı müşterilerinden miktar ve fiyatı uyuşan karşılıklı alım ve satım emirleri aldığında, bu emirleri emir defterine iletmeden işleme dönüştürmek amacıyla Borsaya bildirebileceklerdir. Borsa Sisteminde gerekli kontrollerden geçerek işleme dönüştürülen bu bildirimler özel işlem bildirimi olarak ayrıca duyurulacaktır. Ancak Borsanın belirleyeceği limitler dahilinde özel işlem bildirimi yapılabilecektir. Özel işlem bildirimi için aranan minimum tutar 3 milyon TL, maksimum tutar ise 30 milyon TL’dir. Bu değerler parametrik olup önceden duyurularak kıymet bazında veya tüm piyasa için değiştirilebilir.

Yeni yapı iki tür özel işlem bildirimi yöntemini desteklemektedir:

- Tek taraflı özel işlem bildirimi: İşlemin taraflarının farklı üyeler olması durumunda kullanılır. Üyelerden biri sadece kendi tarafına (alış veya satış) ait miktar, fiyat, müşteri bilgilerini ve karşı üyenin kim olduğunu sisteme iletmektedir. Karşı üye ise kendisine gelen özel işlem bildirimini kendine ait müşteri bilgilerini girerek eşlemektedir.

- Çift taraflı özel işlem bildirimi: Aynı üyenin hem alıcı hem de satıcı olduğu durumlarda işlemin alış ve satış tarafına ait miktar, fiyat, müşteri bilgilerinin girilerek bildirilmesidir.

Emirlerin askıya alınabilmesi
Üye temsilcisi emirlerini kendi isteği ile askıya alıp gün içerisinde istediği zaman tekrar aktif hâle getirebilecektir. Ayrıca gerekli tanımlamanın yapılması durumunda bağlantının kopması gibi belirli durumlarda, emirler sistem tarafından otomatik olarak askıya alınabilecektir. Emirlerin askıya alınması sistem açısından iptal edilmesi ile eşdeğerdir. Yalnızca bu emirler temsilci bilgisayarında tutulmakta, istenilirse tekrar gönderilebilmektedir. Yeniden aktif hâle getirilen emirler yeni bir emir numarası alır ve emir defterinde yeniden sıralanırlar. Bu imkân FIX’te mevcut olmayıp yalnızca temsilci iş istasyonlarında kullanılabilecektir.

Emirlerde Geçerlilik Süresi
İptale Kadar Geçerli (İKG – Good Till Cancel)	Bu emir türü talep toplama yöntemiyle halka arzların gerçekleştirildiği birincil piyasada (.HE sıralarında) kullanılmaktadır.
Kalanı İptal Et Emirleri (KİE)	Fiyat ve miktarın girildiği, ancak sisteme gönderildiği anda hiç işlem görmezse tamamının, kısmen işlem gördüğü durumda görmeyen kısmın emir dosyasına pasif olarak yazılmayarak, sistem tarafından otomatik olarak iptal edildiği bir emir türüdür.
Günlük Emir	Emrin verildiği gün sonuna kadar sistemde işlem görmek üzere bekleyebilen emir türüdür. Emir gün sonuna kadar işlem görmezse, iptal edilecektir. Sistem, aksi belirtilmedikçe, bütün emirleri günlük emir olarak kabul edecektir. Emrin kısmen karşılanması durumunda, geriye kalan karşılanmamış miktar gün sonuna kadar bekletilecek ve yine karşılanmamışsa, sistem tarafından iptal edilecektir.

PAY GRUPLARI
Sermaye Piyasası Kurulunun 30.10.2014 tarih ve 31/1080 s.k. sayılı kararı gereği, Borsa İstanbul’da işlem gören payların işlem esaslarının farklılaştırılmasına yönelik düzenlemelerde ABC olarak sınıflandırılan payların A,B,C,D grupları olarak yeniden düzenlenmesine ve aşağıdaki hususların 02.01.2015 tarihi itibariyle uygulanmaya başlanmasına karar verilmiştir.

» Piyasa, platform veya pazar bakımından;
Borsa pay piyasasında işlem gören payların (hisse senedi) işlem esaslarının belirli özellikleri dikkate alınarak farklılaştırılması ve bunların sınıflandırılması amacıyla söz konusu payların A, B ve C olmak üzere üç farklı grupta izlenmesine,

Pay piyasası dışında kalan; Gelişen İşletmeler Piyasası (GİP), Serbest İşlem Platformu (SİP), Nitelikli Yatırımcı İhraç Pazarı ve Gözaltı Pazarı’nda (GİP) işlem gören payların genel olarak D Grubu adı altında izlenmesine ve söz konusu payların içinde bulunduğu piyasa, platform veya pazarın özellikleri dikkate alınarak farklı işlem esaslarına tabi tutulmasına,

Fiili Dolaşımdaki Pay (FDP) değeri bakımından, Borsa tarafından belirlenen değerleme dönemi itibarıyla FDP değerinin ortalaması;
30 milyon TL ve üzerinde olan payların, A Grubuna dahil edilmesine,
30 milyon TL’nin altında ancak 10 milyon TL ve üzerinde olan payların B Grubuna dahil edilmesine,
10 milyon TL’nin altında olan payların C Grubuna dahil edilmesine,

» A ve B grubu payların kredili alım, açığa satış, ödünç alma veya ödünç verme işlemlerine konu olabilmesine,
» Borsa tarafından belirlenen değerleme dönemi içerisinde ve hesaplama yöntemi ile Borsa fiyatı pay başına net aktif değerinin 1,5 katı ve üzeri olan menkul kıymet yatırım ortaklıklarının B Grubu’na,
» Borsa fiyatı pay başına net aktif değerinin 2 katı ve üzeri olan menkul kıymet yatırım ortaklıklarının C grubuna dahil edilmesine,
» Payların (hisse senedi) sınıflandırılması ve gruplar arası geçiş işlemlerinin belirlenecek değerleme dönemi ve veri seti üzerinden Borsa tarafından yapılmasına,
» Borsa’ya ilk defa kote olan şirket paylarının grubu belirlenirken; halka arz edilen payların (hisse senedi) değerinin dikkate alınmasına ve söz konusu payların değerlendirme sonrası dahil oldukları grupların kurallarına göre işlem görmesine,
» Söz konusu düzenlemenin 2 Ocak 2015 tarihi itibarıyla uygulamaya başlanmasına,
» SPK’ nın 23.07.2010 tarihli ve 21/657 sayılı, 23.09.2010 tarihli ve 28/821 sayılı Kararlarının 2 Ocak 2015 tarihi itibarıyla yürürlükten kaldırılmasına karar verilmiştir.

TAKAS ESASLARI
İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş (Takasbank), Borsa Istanbul bünyesinde mevcut piyasalarda gerçekleşen menkul kıymetler ile ilgili işlemlerin nakit ve menkul kıymet takasını sonuçlandırmak üzere yetkilendirilmiş merkezi takas kuruluşudur.

» Takas günü T+2 şeklinde, işlemi izleyen ikinci iş günüdür.
» Çoklu netleştirme sistemi uygulanır.
» Ödemeler aynı gün hesaplarda biriken fonlarla yapılır.
» Ödeme karşılığı teslim esası uygulanır.
 
KREDİLİ İŞLEMLER AÇIĞA SATIŞ ve ÖDÜNÇ PAY PİYASASI İŞLEMLERİ
Açığa satış işlemi, sahip olunmayan sermaye piyasası araçlarının satılmasını ya da satışına ilişkin emrin verilmesini ifade eder. Satışa ilişkin takas yükümlülüğünün ödünç alınan sermaye piyasası araçları ile yerine getirilmesi de açığa satış sayılır.

Açığa satış işlemi gerçekleştirebilmek için emrin baştan açığa satış emri olarak girilmesi gerekir. Gerçekleşen açığa satış işlemleri Günlük Bülten'de pay bazında, her fiyat seviyesinde miktar ve sözleşme adedi belirtilerek ilan edilir.

Borsamız düzenlemelerinde “Kredili Menkul Kıymet ve Açığa Satış İşlemlerine Konu Olan Menkul Kıymet Listesi”; PÖİP, NYİP ve YİP hariç tutularak Borsa İstanbul pazarlarında işlem gören tüm payları ve BYF’leri kapsayacak şekilde belirlenmiştir. Dolayısıyla Yıldız Pazar, Ana Pazar, GİP ve KYÜYÜP’te işlem gören paylardan A ve B Grubuna dâhil olanlar ile BYF’ler hem kredili hem de açığa satış işlemlerine konu olabilmektedir.

Borsamızca duyurularak 2 Ocak 2015 tarihinden itibaren uygulamaya alınan A, B, C, D düzenlemesi kapsamında (30/10/2014 ve27/11/2015 tarihli SPK Haftalık Bültenleri’nde duyurulmuştur) C ve D gruplarında yer alan paylar, hangi pazarda işlem gördüğüne bakılmaksızın kredili işleme ve açığa satış işlemine konu olamaz.

ÖDÜNÇ PAY PİYASASI İŞLEMLERİ
Takasbank tarafından belirlenen tür, miktar ve dönemlerde teminat göstererek ödünce konu kıymet ödünç almak veya vermek isteyen Aracı kurum ve bankalar ile bunların müşterilerinin talepleri ile tekliflerinin karşılaşmasını sağlayan, Takasbank tarafından kurulan ve işletilen piyasadır. Takasbank  ÖPP işlemlerinde açık teklif yöntemi ile merkezi karşı taraftır. Ödünç verene karşı ödünç alan, ödünç alana karşı ödünç veren konumundadır.

BRÜT TAKAS UYGULAMASI
İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. (Takasbank) tarafından aracı kurumların, gün boyunca gerçekleştirilen işlemlerinde, pay ve toplam TL olarak netleştirme yapılmaktadır. Bu çerçevede, aynı tarihte bir payda hem satış hem de alış işlemi yapan aracı kuruluş, satış toplamı alış toplamına mahsup edilerek çıkan net bakiyeye göre söz konusu pay üzerinden takasa borçlandırılmakta veya alacaklandırılmaktadır. Diğer yandan, tüm paylardaki alış veya satışlarının bedelleri ise genel olarak netleştirilmekte ve aracı kuruluşun alış tutarları fazla ise aracı kuruluş takasa nakit borçlu, satış tutarları fazla ise takastan nakit alacaklı olmaktadır. Netleştirme uygulaması sayesinde bir payda gün içerisinde alım satım gerçekleştiren bir yatırımcı sadece gerçekleştirdiği alım veya satım sonucundaki net fark miktarı kadar teslim yükümlülüğüne tabi olmaktadır.

Takasbank tarafından netleştirme uygulaması kaldırılan paylarda brüt takas uygulaması yapılmakta, aracı kurum ve yatırımcı bazındaki takas alacakları Takasbank tarafından takas süresinden sonra dağıtılmaktadır. Brüt takas uygulaması kapsamına alınan paylarda alım yapmak isteyen yatırımcıların takas tarihinde hesaplarında alımlarını karşılayacak tutarda nakit, satım yapmak isteyen yatırımcıların takas tarihinde hesaplarında satımlarını karşılayacak miktarda menkul kıymet bulundurması gerekmektedir.